Fonoholizm-jak leczyć?

FONOHOLIZM : jak leczyć? Uzależnienie od telefonu to obecnie rosnący problem. Dotyczy wszystkich grup wiekowych: jest popularne wśród dzieci i młodzieży, a także dorosłych. Nowe technologie ułatwiają nam życie, jednak mogą wiązać się z nimi również pewne zagrożenia.

Na czy polega uzależnienie od telefonu? Uzależnienie od telefonu jest uzależnieniem behawioralnym, czyli uzależnieniem od czynności tzw. (uzależnienie niechemiczne). Jest ściśle związane z nowymi technologiami oraz światem wirtualnym. Obecnie smartfon pełni wiele funkcji. Jego używanie nie sprowadza się tylko do prowadzenia rozmów i przesyłania smsów. Dzięki nieograniczonemu dostępowi do Internetu i zaawansowanej technologii stał się alternatywą dla komputera oraz innych mniej lub bardziej skomplikowanych urządzeń. Ponadto jest również traktowany jako forma rozrywki. Atrakcyjność tego urządzenia zachęca do częstego, nierozważnego używania co może przyczynić się do niebezpiecznego uzależnienia. Z pojęciem fonoholizmu powiązane są takie terminy jak: -nomofobia czyli lęk przed rozładowaniem telefonu co uniemożliwia korzystanie z niego – FOMO – lek przed pominięciem czegoś istotnego często w mediach społecznościach Klasyfikacja Fonoholizm jest stosunkowo nowym pojęciem. Zjawisko to zalicza się do kategorii problemowego wykorzystywania nowych technologii tak jak uzależnienie od Internetu czy gier wideo. Nie został sklasyfikowany jako choroba i nie ma zdefiniowanych kryteriów diagnostycznych, wiec nie znajdziemy go w klasyfikacji ICD-10, ICD-11 (Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych)oraz DSM-V (klasyfikacja zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego) Kryteria diagnostyczne uzależnienia a Fonoholizm Ogólne kryteria diagnostyczne uzależnień według ICD-10 odnoszą się do nadużywania rożnego rodzaju substancji oraz kompulsywnie powtarzanych czynności (takich jak nadmierne używanie telefonu): •tpoczucie przymusu lub silne pragnienie podejmowania określonych zachowań i czynności; •ttrudności w kontrolowaniu zachowania w danym obszarze; •tfizjologiczne objawy odstawienia, jeśli zachowanie zostanie ograniczone lub zupełnie zaniechane; •twzrost tolerancji – potrzeba nasilania zachowań i czasu ich trwania, aby otrzymać zadowalający efekt; •tzaniedbywanie dotychczasowych źródeł przyjemności i szczęścia; •tkontynuowanie szkodliwych zachowań pomimo ponoszonych kosztów i strat. Przesadne uzależnienie od telefonu Osoba uzależniona od telefonu doświadcza trudności w kontrolowaniu swojego zachowania. Odczuwa silna potrzebę psychiczna a nawet rodzaj przymusu sięgnięcia po telefon. Pomimo obietnic nie potrafi zmniejszyć częstotliwości i intensywności użytkowania W sytuacji „odciecia” od telefonu mogą wystąpić objawy fizjologiczne takie jak szybkie bicie serca, nudności, pocenie się czy bezsenność. Pojawia się rezygnacja z rzeczy, które kiedyś stanowiły wartość, dochodzi do zaniedbania dotychczasowych zainteresowań i pasji. Dotyczy to również kontaktów rodzinnych i społecznych. Podobnie jak w przypadku innych uzależnień, osoba dotknięta fonoholizmem, pomimo ponoszenia konsekwencji oraz przykrych skutków nie widzi w tym problemu i nie ogranicza intensywności korzystania z urządzenia.

Przyczyny i skutki uzależnienia od telefonu

Objawy uzaleznienia Osoby dorosłe •tspędzanie ogromnej ilości czasu na aktywności w telefonie; •tobsesyjne sprawdzanie powiadomień w telefonie; •tdźwięki fantomowe (złudzenie, że słyszy się dźwięk dzwonka lub wibracji w smartfonie); •tzaniedbywanie swoich obowiązków na rzecz korzystania z telefonu; •tkorzystanie ze smartfona w sytuacjach społecznych, np. na spotkaniu, przy stole ze znajomymi; •tpodejmowanie ryzykownych zachowań, np. korzystanie z telefonu podczas jazdy samochodem lub przechodzenia przez jezdnię; •tutrata zainteresowania swoimi ulubionymi zajęciami; •tzaniedbanie relacji z innymi ludzi i izolacja społeczna; •tdoświadczanie emocjonalnej pustki bez telefonu; •twielokrotne, nieudane próby zmniejszenia czasu spędzonego z telefonem; •tbrak kontroli nad czasem i częstotliwością korzystania z telefonu. Dzieci i młodzież •tutrata zainteresowania dotychczasowymi zabawami i aktywnościami; •tpowtarzające się pytania o telefon, jego sprawność lub naładowaną baterię; •tkoncentracja całej uwagi na aktywności w telefonie; dziecko opowiada tylko lub przede wszystkim o swoich ulubionych grach, filmach i postaciach z wirtualnego świata; •tzasypianie z telefonem i prośba o smartfon zaraz po przebudzeniu; •tagresja i/lub histeria w sytuacji odebrania telefonu przez osobę dorosłą, •tdomaganie się przez dziecko coraz dłuższego czasu spędzonego z telefonem; •tnieprzestrzeganie ustalonego harmonogramu zw. z korzystaniem z telefonu; •ttelefon staje się ważniejszy i bardziej atrakcyjny od rówieśników; •tdziecko stosuje manipulację i kłamie, by uzyskać telefon. Przyczyny uzależnienia Przyczyny uzależnienia od telefonu są złożone i powinny być rozpatrywane indywidualnie, ponieważ niektóre osoby mogą być bardziej podatne od innych. Omawiając przyczyny uzależnienia warto wymienić czynniki osobowościowe, społeczne, rodzinne, psychiczne czy też uwarunkowania genetyczne. Pośrednią przyczynę stanowi również słaba edukacja w zakresie ryzyka korzystania z nowych technologii. Ważnym aspektem profilaktyki nowych urządzeń jest nauka higieny cyfrowej. Fonoholizm wiąże się z psychiczno-społecznymi oraz fizycznymi skutkami odczuwanymi przez osoby uzależnione oraz ich rodziny. Psychiczno-społeczne skutki uzależnienia od telefonu •tagresywne i impulsywne zachowania; •tnieumiejętność spędzania wolnego czasu bez smartfona; •tniepokój i lęk; •ttrudności w relacjach interpersonalnych; •tspadek samooceny; •tbrak zainteresowania rzeczywistością; •tpoczucie bezcelowości i bezsensu życia. •tizolacja od bliskich i rodziny, a w efekcie samotność; Fizyczne skutki uzależnienia od telefonu •tproblemy z koncentracją; •tnieumiejętność dłuższego skupienia uwagi; •tproblemy ze wzrokiem; •tbóle mięśni i bóle kręgosłupa; •tzaburzenia snu; •tpoczucie ciągłego zmęczenia; •tmniejsza wydajność w pracy lub gorsze wynik w nauce.

Leczenie:

Honoholizm działa w oparciu o te same mechanizmy co uzależnienie od alkoholu czy narkotyków. Pomimo bagatelizowania zjawiska potrafi być równie groźne. Głównym krokiem w leczeniu powinno być uświadomienie sobie przez osobę uzależniona niewłaściwego i problematycznego stosowania telefonu. Wypracowanie motywacji i dostrzeżenie negatywnych skutków będą kluczowym czynnikiem w podjęciu leczenia. Jak wskazują badania jednym z najbardziej skutecznych metod leczenia uzależnień behawioralnych jest terapia poznawczo-behawioralna która skoncentrowana jest na modyfikacji zachowań pacjenta/klienta. Wprowadzanie zmian przebiega na trzech etapach i opiera się na zasadach uczenia się i wiedzy o procesach poznawczych. Modyfikacja zachowania Jest początkowym etapem i polega na przekształcaniu nieadaptacyjnej i niezdrowej aktywności osoby uzależnionej. Poprzez wzmacnianie umiejętności samokontroli i samoregulacji buduje się wewnętrzna motywacje do zmiany intensywności użytkowania telefonu oraz nawyków związanych z nim. Ważne jest wypracowanie skutecznych sposobów radzenia sobie ze stresem i napięciem. Pacjent uczy się dostrzegać jakie czynniki wywołują w nim chęć użycia telefonu, a także cały czas odbywa się praca na emocjach – rozpoznawanie i nazywanie własnych emocji. Restrukturyzacja poznawcza Na tym etapie odbywa się zmiana zniekształceń poznawczych. Pacjent zaczyna zauważać ze jego myśli i przekonania były błędne oraz zaczyna wyciągać wnioski z niewłaściwego postępowania. Pozwala to na identyfikacje problemów związanych z uzależnieniem i jego konsekwencjami w szerszym ujęciu. Zapobieganie nawrotom Na tym etapie osoba uzależniona identyfikuje problemy i trudności, które mogłyby w przyszłości doprowadzić do nawrotu uzależnienia. Terapeuta wspiera stworzenie takiego planu działania w sytuacjach zagrażających, które ma na celu uchronić pacjenta przed stosowaniem nieadaptacyjnych sposobów zaradczych w konfrontacji z napięciem, niepokojem czy nudą. Terapia rodzinna W walce z uzależnieniami nie bez znaczenia jest wsparcie bliskich osób. Zwłaszcza kiedy mamy do czynienia z uzależnieniem dzieci i młodzieży terapia rodzinna jest niezwykle ważna i wspierająca w procesie leczenia. Inne formy walki z uzależnieniem •twarsztaty doskonalenia komunikacji •tkreatywne spędzanie czasu •twarsztaty radzenia sobie ze stresem •tpsychoedukacja dotycząca uzależnień od nowych technologii

Źródła •tP. Pajor, Problemowe użytkowanie, nadmierne korzystanie, uzależnienie od smartfona, „Psychiatria i Psychologia Kliniczna”, 2021, 21 (4), p. 281–292; •tI. Grzegorzewska, L. Cierpiałkowska, Uzależnienia behawioralne, Warszawa, 2018; •tA. Kleszczewska-Albińska, Wybrane poznawczo-behawioralne modele uzależnień behawioralnych, „Psychiatria i Psychologia Kliniczna”, 2022, 22 (1), p. 10–18; •tW. Czerski, Nomofobia – szczególnie groźna odmiana uzależnienia od telefonu, „Edukacja – Technika – Informatyka” nr 3/25/2018; •tBielawska, O., Weremko, M., Rogala, M., Giżewska, K., Kuc, M., Jabłońska, K. … Lorenc, K. (2023). Smartphone addiction among children and youth. Med Srod., 26(3-4), 67-71. https://doi.org/10.26444/ms/170832