Na czym polega wypalenie zawodowe

XXI wiek to czas ogromnego postępu technologicznego, wielu zmian społeczno-kulturowych i historycznych wydarzeń, których jesteśmy świadkami. Rosnące tempo życia stawia współczesnemu człowiekowi nowe wyzwania zwłaszcza w sferze zawodowej. Dążenie do sukcesu i chęć sprostania wymaganiom w miejscu pracy, nierzadko okupione są ponadprzeciętnym wysiłkiem i poświęceniem – często kosztem własnych potrzeb. Praca ponad wymiar, presja czasu i wyników, wygórowane oczekiwania pracodawcy, nieadekwatne wynagrodzenie, perfekcjonizm – to tylko niektóre czynniki prowadzące do przewlekłego stresu. Niestety niesie to ze sobą szereg negatywnych konsekwencji dla zdrowia jednostki i może prowadzić do powstania syndromu wypalenia zawodowego, które w 2019 roku zostało uznane przez Światową Organizację Zdrowia – World Health Organization (WHO) za zjawisko zawodowe.

Najnowsze badania przeprowadzone przez Talker Research w marcu 2025 roku na grupie 2000 pracujących Amerykanów wskazują, że 52 % respondentów odczuwa obecnie wypalenie zawodowe, z czego największy odsetek stanowią badani z pokolenia Z – 68% , następne miejsce zajmują millenialsi – 61% , przedstawiciele pokolenia X – 47% i boomerzy – 30%. Wśród najczęściej wymienianych przyczyn wypalenia, ankietowani wymieniali powtarzalność pracy, większe oczekiwania pracodawcy przy braku wzrostu wynagrodzenia oraz niedocenianie.

Objawy wypalenia zawodowego

Jak pisze Christina Maslach i Michael P. Leiter w The Burnout Challenge: Managing People’s Relationships with Their Jobs (2022), osoby cierpiące na wypalenie doświadczają „miażdżącego wyczerpania, uczucia cynizmu i wyobcowania oraz poczucia nieskuteczności.” Wyczerpanie przejawia się w spadku energii i motywacji do działania oraz często współwystępuje z fizjologicznymi objawami takimi jak bóle głowy, niestrawność żołądka, wysokie ciśnienie czy trudności z koncentracją. Cynizm objawia się w sceptycznym nastawieniu wobec sensu wykonywanej pracy oraz negatywnej postawie względem współpracowników (występuje niska wrażliwość na potrzeby innych). Poczucie nieskuteczności zazwyczaj idzie w parze z obniżeniem oceny własnych dokonań i spadkiem jakości wykonywanych zadań. Inne objawy wypalenia zawodowego to bezsenność, drażliwość, unikanie (np. rozmów o pracy) i wycofanie np. przedłużanie przerw, spóźnienia. Osoby z syndromem wypalenia po pewnym czasie zaczynają dystansować się od problemów w pracy, co może przybierać formę intelektualizacji (analizy sytuacji wyłącznie w kategoriach racjonalnych) i depersonalizacji czyli traktowania współpracowników w sposób instrumentalny. Takiej postawie często towarzyszy swoisty chłód emocjonalny i brak empatii. Oznacza to, że jednostka zaczyna uruchamiać mechanizmy obronne, które polegają na odcinaniu się od emocji w obliczu trudnych sytuacji zawodowych, co w dłuższej perspektywie czasu może stać się poważnym zagrożeniem dla zdrowia psychicznego. W zaawansowanym stadium wypalenia zazwyczaj dochodzi do zmian w systemie postaw i motywacji, osoby dotknięte problemem wycofują się z wcześniej cenionych wartości zawodowych jak np. rozwój kompetencji, chęć podtrzymania pozycji zawodowej i tracą poczucie misji. Na tym etapie często podejmują decyzję o zakończeniu współpracy.

Przyczyny wypalenia zawodowego

Przyczyn wypalenia zawodowego można upatrywać zarówno w indywidualnych predyspozycjach jednostki (zasobach lub deficytach) jak również w środowisku pracy. Osoby, które stawiają sobie niearealne cele, idealizują, porównują się z innymi lub odczuwają silną potrzebę osiągania sukcesów są szczególnie narażone na doświadczenie wypalenia. Poczucie bezsilności czy wyuczona bezradność, którym towarzyszy przekonanie o braku wpływu na otoczenie to kolejne cechy, które sprzyjają rozwojowi omawianego zjawiska. Czynniki leżące po stronie środowiska pracy to m.in.: •tnieodpowiednia gratyfikacja finansowa (zbyt niskie zarobki, niewspółmierne do wykonywanej pracy, brak dodatkowych nagród, premii), •tzmieniające się wymagania, które mogą być związane z rozwojem technologii, •tbłędy w delegowaniu obowiązków – niedostosowanie poziomu trudności i/lub ilości zadań do umiejętności i możliwości pracownika, •tchaos w organizacji – problemy z komunikacją, niejasne cele, brak znajomości praw i obowiązków powodują w pracownikach poczucie utraty kontroli i autonomii. Tego rodzaju działania mogą potęgować stres i poczucie przeciążenia lub znużenia obwiązkami, pracę poniżej posiadanych kompetencji i utratę sensu wykonywanych zadań. Wypalenie zawodowe – konsekwencje dla pracodawcy Warto zwrócić uwagę, że zjawisko wypalenia niesie ze sobą szereg negatywnych konsekwencji dla organizacji. Pracownicy, którzy borykają się z takim problemem, stają się coraz mniej wydajni i zaangażowani, ich kreatywność ulega pogorszeniu, pojawia się prokrastynacja a wykonywanie zadań zajmuje więcej czasu niż dotychczas. To wszystko przekłada się na obniżenie jakości świadczonych usług, niezadowolenie Klientów i wywiera negatywny wpływ na wizerunek przedsiębiorstwa. Wypaleni pracownicy mogą przyczyniać się do dezorganizacji pracy zespołu i pogorszenia atmosfery ze względu na swoją cyniczną postawę i lekceważący stosunek do podejmowanych zadań. Osoby dotknięte wypaleniem często same decydują się na zakończenie współpracy, co zmusza firmę do inwestowania w procesy rekrutacyjne i wdrażanie nowych kandydatów. Warto zaznaczyć, że to wszystko pociąga za sobą wzrost kosztów finansowych, nie wspominając o innych stratach w postaci np. gromadzonej przez lata wiedzy i doświadczenia. W obliczu powyższych informacji, można stwierdzić, że z punktu widzenia pracodawcy, tworzenie satysfakcjonującego miejsca pracy i wdrażanie strategii zapobiegających wypalenia kadry, staje się jednym z kluczowych zadań każdej organizacji. Jak radzić sobie z wypaleniem – przydatne narzędzia Do najważniejszych sposobów zapobiegania wypaleniu, zaliczamy umiejętność radzenia sobie ze stresem, odpoczynek i odpowiednią ilość snu. Ważne jest utrzymanie równowagi między pracą a życiem prywatnym, rozwijanie zainteresowań, zdrowa dieta czy regularna aktywność fizyczna. Jak podaje WHO, dorośli w wieku od 18 do 64 roku życia powinni wykonywać aktywność fizyczną o umiarkowanej intensywności w wymiarze od 150 do 300 minut tygodniowo lub aktywność o dużej intensywności w wymiarze od 75 do 150 minut tygodniowo. Przydatne mogą okazać się również techniki regulacji emocji takie jak pozytywne przewartościowanie, czyli podejście, które polega na szukaniu pozytywnych aspektów i ukrytych korzyści nawet w niekorzystnej sytuacji. Na przykład rozmowa z trudnym Klientem, który wyraża niezadowolenie z punktu widzenia pracownika może stać się okazją do wzmocnienia kompetencji w zakresie skutecznej komunikacji takich jak aktywne słuchanie, asertywność, umiejętność rozwiązywania problemów. Dla przedsiębiorstwa tego typu sugestie mogą stać się cennym źródłem informacji na temat jakości oferowanych usług i wskazywać obszary do poprawy. Kolejnym cennym narzędziem, które zapobiega frustracji jest umiejętność przedefiniowania zwycięstwa. Jeśli obrany cel jest trudny i złożony a jego osiągnięcie wymaga wieloetapowych działań, to naturalne, że po drodze mogą pojawiać się przeszkody i ewentualne porażki. W tej sytuacji warto skupić się na mniejszych, tzw. częściowych celach w drodze do sukcesu. Zawody takie jak aktor, muzyk czy sprzedawca z założenia wiążą się z licznymi porażkami i wielokrotnym odrzuceniem, ze względu na swój charakter. Warto zatem pamiętać, że np. podczas rozmowy handlowej, cel, wokół którego powinna skupiać się uwaga sprzedawcy, to dokładne rozpoznanie potrzeb Klienta i dopasowanie najlepszej oferty a nie realizacja miesięcznego targetu sprzedaży. Cytując Viktora E. Frankla, należy podkreślić, że „For success, like happiness, cannot be pursued; it must ensue…” – „Sukces – podobnie jak szczęście – nie może być ścigany; musi wyniknąć…”.

Wypalenie to problem złożony ale niezależnie od tego, co leży u podstaw tego zjawiska, warto zadbać o właściwą profilaktykę tak ze strony pracownika jak i pracodawcy. Strategie, które najczęściej stosują firmy próbując zapobiegać występowaniu tego zjawiska to przede wszystkim tworzenie wspierającej kultury organizacyjnej, promowanie równowagi między pracą a życiem prywatnym, stwarzanie możliwości rozwoju i kreowanie indywidualnych ścieżek kariery, regularne badanie satysfakcji pracowników oraz zapewnienie dostępu do usług wsparcia psychologicznego. Warto pamiętać, że rozwój biznesu, zależy od ludzi, którzy za nim stoją, dlatego zadbanie o dobrostan kadry może przynieść organizacji wymierne korzyści patrząc z perspektywy celów długoterminowych, wszak cytując Richarda Bransona „jeśli zadbasz o swoich pracowników, oni zadbają o Klientów”. Bibliografia: Christina Maslach i Michael P. Leiter, The Burnout Challenge: Managing People’s Relationships with Their Jobs (2022), s. 3 https://leanactionplan.pl/wypalenie-zawodowe-w-organizacji https://ncez.pzh.gov.pl/ruch_i_zywienie/nowe-zalecenia-who-dotyczace-aktywnosci-fizycznej Viktor E. Frankl , Man’s Search for Meaning (1946) https://nypost.com/2025/04/28/lifestyle/three-quarters-of-gen-z-is-looking-to-switch-jobs-for-this-reason/?utm_source=chatgpt.com