Przyczyny i objawy schizofrenii

Zaburzenia psychiczne znane są od starożytności, jednak schizofrenia i zaburzenia jej pochodne znane są stosunkowo od niedawna. Jeden z twórców współczesnej psychiatrii, Emil Kreapelin opisał w XIX w. odmiany zespołu otępienia wczesnego i wskazał, że ich wspólną cechą jest wczesny początek życia pacjenta i nieuleczalność. Założył, że podłożem zaburzeń otępiennych musi być defekt biofizyczny. Wśród głównych oznak choroby wymieniał brak spójności między emocjami, a treścią wypowiedzi pacjenta, negatywizm, omamy, urojenia oraz oderwane i niespójne myśli. Koncepcję Emila Kreapelina zakwestionował Eugen Bleuer, który zaobserwował u swoich pacjentów przypadki rozwoju choroby we wczesnej dorosłości, a nie wieku dziecięcym. Uważał również, że objawami zespołu otępienia wczesnego są zaburzenia w kojarzeniu pojęć, rozszczepienie związku między emocjami, a intelektem, ambiwalencja oraz autystyczne oderwanie od rzeczywistości. Eugen Bleuer jako pierwszy użył określenia „schizofrenia”, które dosłownie oznacza rozłam w umyśle. Uważał on, że sedno schizofrenii tkwi w rozpadzie, w braku połączenia i dezintegracji między poszczególnymi sferami życia psychicznego człowieka. W schizofrenii mamy do czynienia z rozszczepieniem osobowości chorego, gdzie sfery intelektu, woli i uczuć przestają funkcjonować we wzajemnej zależności, dochodzi do ambiwalencji uczuć, ambisentencji myśli oraz do ambitendencji działań. Zgodnie obaj panowie sądzili, że podłożem tego rodzaju zaburzeń jest proces chorobowy na poziomie neurologicznym, który odpowiada za objawy pierwszorzędowe, natomiast objawy wtórne, takie jak omamy i urojenia, mają podłoże w trudnych doświadczeniach życiowych pacjenta. W latach 50tych XX wprowadzono pierwszą hierarchię objawów schizofrenii, do których należały: omamy słuchowe omamy cenestetyczne, poczucie nasyłania myśli oraz ich zgłośnienia, urojenia. Po dzień dzisiejszy nie są znane dokładne przyczyny schizofrenii, jednak współcześnie wyróżnia się kilka czynników, które mogą mieć na to wpływ. Pierwszym czynnikiem są geny. Dziedziczona jest predyspozycja do schizofrenii, która może dać efekt w postaci choroby, dopiero w połączeniu ze środowiskowymi czynnikami ryzyka. Ryzyko choroby wzrasta, im bliższe jest pokrewieństwo z osobą chorą. Dla dzieci obojga chorych na schizofrenię rodziców prawdopodobieństwo zachorowania wynosi ok 45%. Współcześnie badania dowodzą, że jeśli jeden z członków rodziny jest nosicielem schizofrenii, wzrasta ryzyko jej wystąpienia u innych członków rodziny oraz że objawy pozytywne i negatywne schizofrenii dziedziczone są niezależnie. Przypuszczalnie niektóre formy schizofrenii uwarunkowane są wpływem pojedynczego genu dominującego, na inne natomiast ma wpływ wiele genów. Przypuszcza się, że schizofrenia jest przejawem genetycznej predyspozycji, ujawniającej się pod wpływem długotrwałego stresu środowiskowego lub traumy. Kolejnym czynnikiem jest biochemia naszego organizmu. Ponieważ objawem schizofrenii między innymi są zniekształcenia procesów poznawczych, niezwykłe doznania percepcyjne, badania skupiono nad neuroprzekaźnikami. I tak powstała teoria dopaminowa, która mówi, że nadmiar dopaminy prowadzi do pozytywnych objawów wytwórczych schizofrenii. Obecnie uważa się, na podstawie stwierdzonych zmian anatomicznych w mózgu oraz badań nad neuroprzekaźnikami, że defekty strukturalne mózgu odpowiedzialne są za objawy negatywne schizofrenii, a wzrost aktywności dopaminy w obszarze układu limbicznego odpowiada za objawy pozytywne. Kolejna teoria – neurorozwojowa – zakłada, że w okresie rozwoju płodowego dochodzi do zmian w układzie nerwowym u osób chorych na schizofrenię, co prowadzi do nieprawidłowego rozwoju mózgu. Wyniki badań wskazują, że komory mózgowe i przestrzenie pomiędzy półkulami mózgowymi, zawierające płyn mózgowo-rdzeniowy, są u wielu chorych na schizofrenię powiększone, co sugeruje patologię w rozwoju mózgu, albo zanik tkanki mózgowej będący skutkiem zaburzenia. Kolejnym kierunkiem badań nad przyczyną wystąpienia schizofrenii jest neurowirusologia. Teoria wirusowa zakłada, że przyczyną choroby może być wirus, który przeniknął do mózgu w okresie rozwoju płodowego. Wirus przenika do łańcucha DNA i pozostaje w uśpieniu do okresu dorastania lub wczesnej dorosłości. Według tej teorii częściej chorują osoby , które w okresie płodowym były narażone na zakażenie grypą lub takie, które urodziły się w okresie jesienno-zimowym. W badaniach pośmiertnych u osób chorych na schizofrenię obserwuje się ubytki neuronów, zmiany w budowie komórkowej mózgu, w obszarach takich jak kora czołowa i skroniowa, hipokamp i ciało migdałowate. Zakłada się również, że różne czynniki zewnętrzne i wewnętrzne, jeszcze przed wystąpieniem choroby, mogą kształtować nadmierną wrażliwość na stres, co w konsekwencji może być podłożem choroby. Niekorzystne wydarzenia życiowe, dysfunkcyjność rodziny, w której dorasta chory, również mają wpływ na korzystny lub nie przebieg choroby i proces leczenia chorego. Współcześni psychiatrzy i psychologowie zgadzają się z poglądem, że schizofrenia jest zasadniczo zaburzeniem lub grupą zaburzeń organicznych mózgu, o sporym potencjale dziedziczenia. Wyróżnia się kilka grup objawów schizofrenii, co pokazuje jak wiele funkcji psychicznych upośledza ta choroba. Do grup tych należą: – najczęściej występujące objawy pozytywne (wytwórcze), tj. omamy i urojenia, zaburzenia myślenia, podejrzliwość, wrogość, – objawy negatywne (ubytkowe): sztywność emocjonalna, trudność w porozumiewaniu się, bierność, wycofanie z kontaktów społecznych, izolacja, brak zainteresowania relacjami międzyludzkimi, zubożenie mowy, – objawy depresyjne: smutek, przygnębienie, niska samoocena, anhedonia, myśli samobójcze, – zaburzenia poznawcze: zaburzenia uwagi, uczenia się, pamięci, spadek ogólnej sprawności intelektualnej. Według teorii Bleuera do objawów schizofrenii zaliczamy: – objawy „ambi”, tj. ambiwalencja uczuć, ambisentencja wypowiedzi i ambitendencja zachowań, – autyzm – zamknięcie się w sobie, skupienie na życiu wewnętrznym, – sztywność emocjonalna, tj. skąpość ekspresji emocjonalnej, – zaburzenia asocjacji, tj. rozkojarzenie, brak związku logicznego rozumowania i wyrażania. Schizofrenia oznacza rozszczepienie psychiki, tj. wielowymiarowego konstruktu osobowościowego, który związany jest z myśleniem, procesami decyzyjnymi, czy odczuwaniem emocji. Do niedawna schizofrenię dzielono na rodzaje, dzisiaj odchodzi się od tych sztywnych określeń, a zaburzenie opisuje się na osi czasu – jego kolejne epizody, okresy ustąpienia objawów i ich specyfikę, która jest w swej naturze zmienna. Wciąż jest to choroba na całe życie. Pojawia się najczęściej między 20 a 30 rokiem życia. Może rozwijać się stopniowo, nawet kilka lat, w sposób utajony dla bliskich, wolniejszy, ale może też rozwinąć się nagle i niespodziewanie. Objawy początkowe, na które powinni zwrócić uwagę najbliżsi to przede wszystkim postępująca obojętność, coraz większa nieufność, unikanie kontaktów międzyludzkich oraz zamykanie się w sobie. Chory zaczyna wycofywać się z życia codziennego.

Zaburzenia psychiczne znane są od starożytności, jednak schizofrenia i zaburzenia jej pochodne znane są stosunkowo od niedawna. Jeden z twórców współczesnej psychiatrii, Emil Kreapelin opisał w XIX w. odmiany zespołu otępienia wczesnego i wskazał, że ich wspólną cechą jest wczesny początek życia pacjenta i nieuleczalność. Założył, że podłożem zaburzeń otępiennych musi być defekt biofizyczny. Wśród głównych oznak choroby wymieniał brak spójności między emocjami, a treścią wypowiedzi pacjenta, negatywizm, omamy, urojenia oraz oderwane i niespójne myśli. Koncepcję Emila Kreapelina zakwestionował Eugen Bleuer, który zaobserwował u swoich pacjentów przypadki rozwoju choroby we wczesnej dorosłości, a nie wieku dziecięcym. Uważał również, że objawami zespołu otępienia wczesnego są zaburzenia w kojarzeniu pojęć, rozszczepienie związku między emocjami, a intelektem, ambiwalencja oraz autystyczne oderwanie od rzeczywistości. Eugen Bleuer jako pierwszy użył określenia „schizofrenia”, które dosłownie oznacza rozłam w umyśle. Uważał on, że sedno schizofrenii tkwi w rozpadzie, w braku połączenia i dezintegracji między poszczególnymi sferami życia psychicznego człowieka. W schizofrenii mamy do czynienia z rozszczepieniem osobowości chorego, gdzie sfery intelektu, woli i uczuć przestają funkcjonować we wzajemnej zależności, dochodzi do ambiwalencji uczuć, ambisentencji myśli oraz do ambitendencji działań. Zgodnie obaj panowie sądzili, że podłożem tego rodzaju zaburzeń jest proces chorobowy na poziomie neurologicznym, który odpowiada za objawy pierwszorzędowe, natomiast objawy wtórne, takie jak omamy i urojenia, mają podłoże w trudnych doświadczeniach życiowych pacjenta. W latach 50tych XX wprowadzono pierwszą hierarchię objawów schizofrenii, do których należały: omamy słuchowe omamy cenestetyczne, poczucie nasyłania myśli oraz ich zgłośnienia, urojenia.

Przyczyny schizofrenii

Po dzień dzisiejszy nie są znane dokładne przyczyny schizofrenii, jednak współcześnie wyróżnia się kilka czynników, które mogą mieć na to wpływ. Pierwszym czynnikiem są geny. Dziedziczona jest predyspozycja do schizofrenii, która może dać efekt w postaci choroby, dopiero w połączeniu ze środowiskowymi czynnikami ryzyka. Ryzyko choroby wzrasta, im bliższe jest pokrewieństwo z osobą chorą. Dla dzieci obojga chorych na schizofrenię rodziców prawdopodobieństwo zachorowania wynosi ok 45%. Współcześnie badania dowodzą, że jeśli jeden z członków rodziny jest nosicielem schizofrenii, wzrasta ryzyko jej wystąpienia u innych członków rodziny oraz że objawy pozytywne i negatywne schizofrenii dziedziczone są niezależnie. Przypuszczalnie niektóre formy schizofrenii uwarunkowane są wpływem pojedynczego genu dominującego, na inne natomiast ma wpływ wiele genów. Przypuszcza się, że schizofrenia jest przejawem genetycznej predyspozycji, ujawniającej się pod wpływem długotrwałego stresu środowiskowego lub traumy. Kolejnym czynnikiem jest biochemia naszego organizmu. Ponieważ objawem schizofrenii między innymi są zniekształcenia procesów poznawczych, niezwykłe doznania percepcyjne, badania skupiono nad neuroprzekaźnikami. I tak powstała teoria dopaminowa, która mówi, że nadmiar dopaminy prowadzi do pozytywnych objawów wytwórczych schizofrenii. Obecnie uważa się, na podstawie stwierdzonych zmian anatomicznych w mózgu oraz badań nad neuroprzekaźnikami, że defekty strukturalne mózgu odpowiedzialne są za objawy negatywne schizofrenii, a wzrost aktywności dopaminy w obszarze układu limbicznego odpowiada za objawy pozytywne. Kolejna teoria – neurorozwojowa – zakłada, że w okresie rozwoju płodowego dochodzi do zmian w układzie nerwowym u osób chorych na schizofrenię, co prowadzi do nieprawidłowego rozwoju mózgu. Wyniki badań wskazują, że komory mózgowe i przestrzenie pomiędzy półkulami mózgowymi, zawierające płyn mózgowo-rdzeniowy, są u wielu chorych na schizofrenię powiększone, co sugeruje patologię w rozwoju mózgu, albo zanik tkanki mózgowej będący skutkiem zaburzenia. Kolejnym kierunkiem badań nad przyczyną wystąpienia schizofrenii jest neurowirusologia. Teoria wirusowa zakłada, że przyczyną choroby może być wirus, który przeniknął do mózgu w okresie rozwoju płodowego. Wirus przenika do łańcucha DNA i pozostaje w uśpieniu do okresu dorastania lub wczesnej dorosłości. Według tej teorii częściej chorują osoby , które w okresie płodowym były narażone na zakażenie grypą lub takie, które urodziły się w okresie jesienno-zimowym. W badaniach pośmiertnych u osób chorych na schizofrenię obserwuje się ubytki neuronów, zmiany w budowie komórkowej mózgu, w obszarach takich jak kora czołowa i skroniowa, hipokamp i ciało migdałowate. Zakłada się również, że różne czynniki zewnętrzne i wewnętrzne, jeszcze przed wystąpieniem choroby, mogą kształtować nadmierną wrażliwość na stres, co w konsekwencji może być podłożem choroby. Niekorzystne wydarzenia życiowe, dysfunkcyjność rodziny, w której dorasta chory, również mają wpływ na korzystny lub nie przebieg choroby i proces leczenia chorego. Współcześni psychiatrzy i psychologowie zgadzają się z poglądem, że schizofrenia jest zasadniczo zaburzeniem lub grupą zaburzeń organicznych mózgu, o sporym potencjale dziedziczenia.

Objawy schizofrenii

Wyróżnia się kilka grup objawów schizofrenii, co pokazuje jak wiele funkcji psychicznych upośledza ta choroba. Do grup tych należą: – najczęściej występujące objawy pozytywne (wytwórcze), tj. omamy i urojenia, zaburzenia myślenia, podejrzliwość, wrogość, – objawy negatywne (ubytkowe): sztywność emocjonalna, trudność w porozumiewaniu się, bierność, wycofanie z kontaktów społecznych, izolacja, brak zainteresowania relacjami międzyludzkimi, zubożenie mowy, – objawy depresyjne: smutek, przygnębienie, niska samoocena, anhedonia, myśli samobójcze, – zaburzenia poznawcze: zaburzenia uwagi, uczenia się, pamięci, spadek ogólnej sprawności intelektualnej. Według teorii Bleuera do objawów schizofrenii zaliczamy: – objawy „ambi”, tj. ambiwalencja uczuć, ambisentencja wypowiedzi i ambitendencja zachowań, – autyzm – zamknięcie się w sobie, skupienie na życiu wewnętrznym, – sztywność emocjonalna, tj. skąpość ekspresji emocjonalnej, – zaburzenia asocjacji, tj. rozkojarzenie, brak związku logicznego rozumowania i wyrażania.

Schizofrenia oznacza rozszczepienie psychiki, tj. wielowymiarowego konstruktu osobowościowego, który związany jest z myśleniem, procesami decyzyjnymi, czy odczuwaniem emocji. Do niedawna schizofrenię dzielono na rodzaje, dzisiaj odchodzi się od tych sztywnych określeń, a zaburzenie opisuje się na osi czasu – jego kolejne epizody, okresy ustąpienia objawów i ich specyfikę, która jest w swej naturze zmienna. Wciąż jest to choroba na całe życie. Pojawia się najczęściej między 20 a 30 rokiem życia. Może rozwijać się stopniowo, nawet kilka lat, w sposób utajony dla bliskich, wolniejszy, ale może też rozwinąć się nagle i niespodziewanie. Objawy początkowe, na które powinni zwrócić uwagę najbliżsi to przede wszystkim postępująca obojętność, coraz większa nieufność, unikanie kontaktów międzyludzkich oraz zamykanie się w sobie. Chory zaczyna wycofywać się z życia codziennego.